بيجار گروس در غرب ايران واقع شده و تابع استان  کردستان  مي باشد  داراي    7730 کيلومتر مربع مساحت بوده  و داراي  288  روستاست  که حدود  262  روستاي آن قابل سکونت مي باشد .  از شمال  شرقي  به  استان  زنجان ، از   شمال  غربي به  شهرستان  تکاب ( درآذربايجان غربي) ، از جنوب به  شهرستان قروه ، از جنوب شرقي به  قسمت کوچکي از  استان همدان و از غرب به سنندج و ديواندره محدود است. بيجار منطقه اي است در امتداد  سلسله جبال غربي ايران و يک سوم اراضي آن کوهستاني است. جنس خاک آن از سنگهاي  رسوبي  مخصوصا" ترکيبات رسي و آهکي و متعلق به دگرگونيهاي دوران سوم است.

      شهر بيجار به  "بام ايران" شهرت دارد چرا که  1940 متر از سطح دريا ارتفاع دارد  و 770 متر از تهران  و 425 متر از  سنندج بلندتر  است. اين شهر  بعد از  شهر کرد  بلندترين شهر ايران بوده ودر طول  47 درجه و 36 دقيقه شرقي  گرينويچ و عرض شمالي 35 درج و52 دقيقه  استوا قرار دارد .

     بيجار در زمان قديم  معروف به ( بيد زار ) بوده و بر خي وجه تسميه  ان را به اين دليل  مي  پندارند .  شاه اسماعيل صفوي هنگام لشکر کشي به  غرب ايران  از اين  منطقه  عبور کرده و نيز سپاهيان  چنگيز از آن گذشته اند  و اثاري به نام  چنگيز  قلعه  در  بالاي  کوهي به همين  نام در  5  کيلومتري  شهر  حکايت از اين موضوع دارد.

     به دليل شايستگي زنان اين منطقه ، در زمان  ناصرالدين  شاه قاجار ، خزانه دارحکومت ، فردي به نام  "زبيده خانم  گروسي " از اهالي  حلوايي  بيجار  به  عنوان همسر  شاه  و خزانه دار  دربار  بر گزيده شد  و در  حکومت  وقت  نفوذ زيادي پيدا  کرد .

       قدمت تاريخي  اين منطقه به  هزاره  سوم  قبل از  ميلاد مسيح  مي رسد  و مويد  اين فرض  " دژ  سترک  " يا  قلعه  "  قمچقاي "  است  که در عهد  مادها ، پارتها و ساسانيان به عنوان پا يگاه استراتژيک از آن  استفاده  مي شده است. حمید رضا ترکمندی

       از  نامداران و مشاهير گروس  مي توان     حسنعلي خان   امير نظام  گروسي  را  نام  برد  که نوشته هايش  نمونه  ممتازي  از  نثر  فارسي  به  شمار  مي رود  وي  مدتي  در مقام  وزارت  فوايد عامه   وسفير  وسر پرست  دانشجويان  اعزامي  به  اروپا و  حکمراني   ولايات  و ايالات  بوده  و  کلا"  در  سال هاي  1253  تا   1275   هجري  قمري   مراحل  خدمات  دولتي  را   از   سرهنگي  فوج  گروس   و رياست  گارد  مستحفظين  ديوانخانه  و ارگ  تبريز  و  حفظ  انتظامات  کرمانشاه وخراسان  و ... طي کرد و مقبره ا ش اکنون  در ماهان  کرمان  در  کنار  شاه نعمت الله ولي قرار دارد  ايشان  بسيار  مورد توجه  ميرزا تقي  خان  امير  کبير  بوده اند .

       مرحوم شيخ فاضل گروسي  يکي ديگر از نامداران  گروس  است  وي در سال  1259   شمسي  در بيجار  متولد  شد  درتحصيل  علوم  فقه  و اصول ، فلسفه ، عرفان،علوم غريبه  وزبانهاي  خارجي موفق بوده اند ، مفردات  قرآ ن کريم ، ورزش افکار ،رساله تغني در قرآ ن ، تجويد استدلا لي ، جنگ المهمات ، هرکسي کار خودش بار خودش و ...  از   اثار  وي  است . بيجار ، حضور  بزرگان  مذهبي چون سيد محمد امامي و حسينعلي رحماني گروسي و...  را در تاريخ  پر افتخار  خود  داراست.تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

        موسيقيدانان ، نقاشان ، خطاطان ، شعرا و اديبان ، پزشکان ، هنرمندان از رشته هاي گوناگون ، روحانيون و  نظا ميان گرانقدر زيادي  در بيجار  بوده و خدمات زيادي را ارائه داده اند  که جهت کسب اطلاعات بيشتر  مي توانيد به کتاب " سيماي بيجار گروس و مشاهيرآن "  تاليف  آقاي  محمد علي  کوشا مراجعه  فرماييد.

       اکثر مردم اين شهرستان مسلمان  و شيعه هستند در سابق  تعدادي   يهودي  در  اين  شهر  ساکن  بودند که همگي   مها جرت   کرده  اند.

      صنايع  دستي  اين  منطقه را  قالي ، قاليچه ، گليم ، جاجيم ، سجاده ، نمد ، توري، دستکش ، جوراب و ...  تشکيل  مي دهند  و فر ش هاي اين  منطقه از  شهرت جهاني برخوردار بوده و به خارج صادر مي شد ه است .

      شرکت سيمان  کردستان  ، شرکت  گچ کردستان  ، شرکت گچ شور سو ، معدن  آ هن شهرک ، معدن آهک قمشلو ،  معدن گچ قره بگ ، معدن نمک  ميدان ، معدن مرمر گراچقا ، با شوکي ، نوبهار ، قشلاق لو  ، معدن سنگ  تراورتن  حسين آ باد کمر زرد و ... جزو   کارخانه ها ، صنايع و معادن با ارزش بيجار  هستند که ضمن ايجاد فرصتهاي شغلي بسيار ، اقدام به صدور  محصولات خود  به خارج استان  يا  کشور  مي کنند.

     کوهها -  کوههاي  حمزه عرب ، نقاره کوب ،  بادامستان ، زاغه ، نسار ، چنگ الماس ، پنجه علي ،  شاه نشين ،  سر قيصه ،  شاها ،  چهل تن ، سنگ پا ، زرنيخ و... در  منطقه بيجار قرار  دارند.

     آثار تاريخي -  قلعه بزرگ  قم چقا ، پل تاريخي  صلوات آباد ، بناي سنگي  اوچ گنبد ،مسجد تاريخي خسروآباد ، تيمچه حاج شهباز خان، تيمچه امير تومان متعلق به دوره صفويه ، زيارتگاه  حمزه عرب ، پنجه علي، آثار سد خاکي  جعفر آباد ، تپه نجف آباد ، مقبره آ يت الله  فاضل گروسي و قلعه هاي تاريخي  بسيار  و  مقابر و امامزاده هايي چون  سيد مسيب سيد شکر  ، مقبره صاحبه ، گنبد پير  صالح ، مقبره سيد خضر از جمله اماکن و آثار تاريخي مو جود در شهرستان بيجار  هستند  و جمعا" حدود 60 اثر باستاني و تاريخي  در آ ن شناسايي شده اند .

       رود قزل اوزن از شاخه اصلي سفيد رود  از  اين  منطقه مي گذرد .تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

     سابقا"  بيجار داراي گردشگاههايي مثل باغ صفا ، سراب ، تخت ، چهار باغ ، بادامستان ، چم حاکمي ، باغچه چال  يارمجه ، چشمه عزيز ، شاهرخ آ باد ، عباس آ باد و...  بوده که اکثرا"  تخريب شده و  فعلا" محدوده  شهر بازي ( باغ صفا ) و اطراف رود خانه  بيانلو و صلوات آ باد ، سراب و تخت  جهت تفريح و گردش  در تابستان  استفاده  مي  شود .

      بازارهاي بيجار قديم شامل   افتخار نظام  ، قيصريه سالار  ،قيصريه سيد لشکر ، بازار امير تومان و بازار  بزرگ بيجار بوده است .

 در سال 1375  جمعيت اين شهر حدود  47500  نفر  و روستاهاي آن  حدود 68000 نفر بوده است حمید رضا ترکمندی

      صادرات بیجار گروس را در درجه اول  گندم  و جو تشکيل ميدهند  کتيرا  و محصولات دامي مثل پشم و پوست و برخي غلات هم از اين دسته اند . ماشين آلات کشاورزي ، صنعتي و لوازم خانگي ، پوشاک  و خوار و بار  هم به منطقه  وارد مي شود . لازم به ذکر است که بيجار در کشور ايران جزو رده هاي اول کاشت و برداشت گندم مي باشد.

      داروهاي گياهي  بيجار فراوان و داراي  اهميت است من جمله ازوه ( آويشن)، مرزه ،گل کو ، گل گاو زبان ، بيد ، پونه ، بومادران ،  ريواس ، خاکشير  ، اسفند ، سيسمبر(شاه نسترن) رازيانه ، بابونه ، زبان گنجشک، کنگر ، شنگ و انواع عر قيجات.

      پرندگاني چون کبک ، بلدرچين ، عقاب ، جغد ، شاهين ، قرقي ، نوک قرمز و... در اين منطقه زيست ميکنند.قمري ، لک لک ،مرغابي ، فاخته ، هما ،  سبز قبا ، هد هد و حواصيل زرد و خاکستري  از پرندگان مهاجر  بيجار به شمار مي آ يند و در  مناطق حفاظت شده ، قوچ ، ميش ، کل  ، بز و ...  وجود  دارد ، از ديگر پستانداران   نيز مي توان از خرس قهوه اي ، گراز ، روباه ، خرگوش ، گرگ ، گربه وحشي ، راسو ، کفتار ، خفاش ، جوجه تيغي و ... اشاره کرد .

       اکثر مردم بيجار به زبان  کردي گروسي و ترکي تکلم  ميکنند  و در اين ناحيه دو لهجه کردي  از شعبه هاي  کرمانشاه و لهجه سوراني ( گوراني ) تشخيص داده شده است.

        از مساجد بيجار مي توان   مسا جد قا ئم ، جامع بازار ، اميرالمو منين ،سيد ا لشهدا ء ،  امام رضا ، فاطميه ، ابوالفضل ، موسي ابن جعفر ، حضرت محمد ص ، امام حسن ، وحسينيه شهر   را نام برد .

        خيابان   شهدا  ،  توحيد ، بلوار  امام ره ، طالقاني ، الماسيه ، مدرس، کمر بندي حلوايي ، کمر بندي بادامستان ( امير نظام ) ، بلوار سراب ، خيابان ريگ سياه ، بلوار رحماني ، خيابان  مرزبان ،  فاضل  ، از خيابانهاي بيجار مي باشند .

        همچنين  محلات عمده  بيجار  شامل   بادامستان ، تازه آ باد ، ريگ سياه ، نقاره کوب ، حلوايي ، تخت ، پشت قلعه ،  يارمجه ،  کارمندان ، فر هنگيان ، محمود آباد  ، سراب ، شهرک مهديه ، شهرک آ فتاب ،  فرحي ، عسگر آ باد ، چشمه عزيز ، باغ صفا و غيره مي باشد .

 جوانان منطقه گروس در تواضع و فروتني نسبت به افرا د بزرگتر از خود و احترام به پدر و مادر  زبانزد مي باشند . از خصلتهاي عمومي  کردها از جمله مناطق بيجار گروس  ، عنايت زياد به حفظ  ناموس ، اظهار غيرت ، جوانمردي ، مهمان نوازي ، صداقت و توجه به ضعفا و فقرا مي باشد .تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

        بر خي از  خانواده ها و  ايلا ت  سر شناس بيجار بر اساس مطالب  کتاب سيما ي بيجار گروس  عبارتند  از    ايل   بايندر ،   ترکمندي  ، طايفه  اردلان ،  ايل  کبودوند ،  امير علا يي ها ، رضايي ها ،  خواجه وند ، دارجي ، حسن تيموري  ،  گاوبازه اي ، مندمي ، شيخ اسماعيلي ، ور مزيار  ، بورکه اي ، الوندي ، حکمت منش ، کا ظمي ، گروسي ، محمد بيگي ، محمدي ، جمشيدي ،  خدادادها ، وکيلي و غيره . حمید رضا ترکمندی

       بيجار  داراي  حوزه علميه ، دانشگاه پيام نور ، دانشگاه آ زاد ، مرکز آموزش عالي فرهنگيان و ... است . مردمان  شهر و روستاهاي  کراني ( حسن آ باد ياسوکند ) ، بابارشاني ، پير تاج ، توپ آ غاج ، نجف آ باد ، خسرو آ باد  ، سياه منصور و ...  همواره جزو  افتخارات گروس بوده و بزرگاني را در دامان پر مهر خود  پر ورده اند

گيا هان دارويي بيجار از شهرت جهاني بر خوردار است اما  شرايط  صادرات آن به خارج از کشور که مي توانست باعث درآمدزايي و اشتغال افراد زيادي در اين شهرستان باشد ، متا سفانه  هنوز مهيا نشده است

  جهت کسب اطلا عات بيشتر  در مورد بيجار  به کتاب  ارزشمند  " سيماي بيجار گروس و مشاهير آ ن " تحقيق و تا ليف , محمد علي كوشا  ,انتشارات  دانشگاه كردستان , چاپ اول  بهار 1378 . مراجعه فر ماييد

 معرفي كتاب در مورد بيجار

دكتر محمد كاميار استاد فرزانه ايراني  دانشگاههاي ميشيگان و فلوريداي آمريكا

    شناسنامه كتاب :

كاميار,محمد,1325

    از بام ايران تا سرزمين طوفان / محمد كاميار . _ تهران : شركت توسعه كتابخانه هاي ايران , 1380 .

366 ص . : مصور , نقشه , جدول , عكس . __( سري رمان : 11 )( چاپ دوم كتاب بزودي انجام مي شود )

" من در ميان كوههاي زاگرس چشم به دنيا گشودم و چون قهرمان اشعار حيدر بابا ي استاد شهريار , افتخار ميكنم كه: من از ابتدا در آغوش كوهستان

پر ورده شدم و بازها نامم را

در  آغوش كوهستانها بزبان راندند"

"  من هر كجا كه باشم , تهران ,همدان, فلوريدا , و يا ميشيگان , از دور نگاهم به توست .  بيگانه و آشنا هر كه از پاي تو مي گذرد آهسته به گوشش زمزمه نماو بگو :  استاد پيرم ,      عمري است كه غم روي غم مي گذرد."

"شهرم پر است از فرشهاي زيبا كه بافته شده اند به دست دختران كم سن و فقير و زير پاي ثر وتمندان زجر مي كشند . چه بگويم از ابتدايي و دبيرستان و دانشسراي مقدماتي , سال هاي مشغول  كردن فكر و ذكر و رفتن به ده " ويسمريد " . چه بي غم روزگاري , روزگار من بيشتر در سفرها طي شد .  بادامستان  ( قسمتي از بيجار ) سلام! چه بي غم روزگاري داشتيم   اميد است كه هميشه روسپيد باشي ... روزگار  راه مرا از تو كج كرد . گلهاي بادام بهاريت , خوبند ؟ عزيزانم را به دست تو مي سپارم ....  "  حمید رضا ترکمندی

كتاب ارزشمند   از بام ايران تا سر زمين طوفان , اثر  جناب آقاي دكتر كاميار, نوشته اي با احساسات پاك و خالصانه يك ايراني وطن دوست مقيم خارج از كشور است , كه در نهايت  نگارش روان , يك اثر  مردم شناسي باارزش براي كردهاي منطقه خصوصا بيجار , مي باشد .    كمتر كسي جرات مي كند چنين كتابي را  صادقانه از خاطرات دور كودي و جواني خود بنويسد  .... به  هر حال  منتظريم تا چاپ دوم اين كتاب با ويرايش  جديد سريع تر به  دست علاقمندان بيجار گروس برسد.

محمد كاميار كه هم اكنون  بعنوان استاد ممتاز دانشگاه ايالت فلوريدا ي آمريكا , مشغول به كار است, در سال 1325 هجري شمسي (1946 ميلادي) در بيجار  استان كردستان متولد شد . و بعد از اتمام تحصيلات ابتدايي به دانشسراي مقدماتي رفت و در 17 سالگي به استخدام اداره فرهنگ " آموزش و پر ورش "  درآمد و بعد از طي دوره  سربازي ... و ادامه تدريس , به تحصيل   پر داخت و  بعد از رفتن به آمريكا  دو  مدرك   دكترا در  رشته جغرافيا را اخذ و از آن زمان  تا كنون در دانشگاههاي مختلف آمريكا تدريس مي نمايد و از   افراد سر شناس علمي ايراني در آن كشور به شمار مى آيد . ايشان در  نشريات و رسانه هاي مختلف  آمريكا , آثار زيادي را منتشر كرده اند و نقد هاي وي از علم جغرافي در آمريكا زبانزد است ...تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

معرفي کتاب    در  مورد    بيجار

نام  کتاب: فر  هنگ مردم  گروس مولفين:  سيد محمود  هاشم  نيا - ملوک ملک محمدي

ناشر  :   مولفين        حروفچيني   :  خانه تبليغات ارغوان       چاپ   :    قم      - امين          شابک964-360-620 - 1       

نوبت چاپ  :    اول  تابستان    1380  

  بر خي از مطالب اين کتاب که حاصل زحمات   دو تن از فرهنگيان بيجار  ميباشد ، عبارت است از :  ويژ گيهاي طبيعي ، وجه تسميه بيجار ، کشاورزي و صنعت ،  راهها ، جمعيت و شاخص هاي جمعيتي ، زبان ، نژاد ، لباس ،  اما کن عمومي ، خيابان ها ، سازمان هاي دولتي ، عقايد عاميانه ، غذا ها ، تشبيهات ، بازيها ، طب سنتي و داروهاي گياهي با ارزش موجود ،فولکلور و مراسم مذهبي و شادي ، ضرب المثلها ، واردات و صادرات و غيره

گزيده اي از مطالب کتاب فر هنگ مردم گروس

بيجار بعد از جنگ جهاني اول شهري بود که غارت شده و در دومين جنگ جهاني هم مورد تاخت و تاز نيروهاي متخاصم قرار گرفت و زيانهاي جاني و مالي فراواني متحمل شد شهر بيجار بنام گروس از زمانهاي گذشته دور شهرت داشته اين شهرستان  داراي سه بخش و8 دهستان و283 آبادي داراي سكنه مي باشد درباره وجه تسميه بيجار روايت هاي زيادي از جمله مي گويند چون اين منطقه زماني بيد زياد داشته و به آن بيدزار گفته اند كه بعدها به بيجار تغيير نام داده است و روايت ديگر اينكه ناصرالدين شاه شبي هنگام عبور از منطقه به درخواست امير نظام گروسي در بيجار سپري كرده وچون جار چي نداشته است و خواسته دستوراتي را به مردم بگويد اما جارچي در شهر نبوده لذا نام شهر را به بيجار تغيير داده است وغيره .....

محصولات عمده : لبنيات – حبوبات – پشم – پوست – قالي - و شغل مردم اين شهرستان بيشتر به كشاورزي – دامداري – و خدمات و فروشندگي مشغولند.

آب و هوا و طبيعت – شهر بيجار در دشتي موسوم به دشت بيجار كه حوزه اي است محدود به ارتفاعات جنوب دشت و ارتفاعات شمال رودخانه قزل اوزن ارتفاع متوسط دشت در حدود 1750متر از سطح دريا بوده و مساحت برابر  53000 هكتار مي باشد و 1920 متر از سطح دريا دارد و به آن بام ايران لقب داده اند بيشترين ميزان بارش در فروردين و كمترين آن در تيرماه است :

ناهمواريها : شهرستان بيجار درميان ناهمواريها ي استقرار يافته كه مانند حصاري كوهستاني از سنگهاي رسوبي و دگرگوني در اواخر دوران سوم زمين شناسي به صورت نسبتا مستقل درآمده شهر بيجار به دليل كوهستاني ، دشت كمي دارد و كوههاي زيادي دارد كه بلند ترين انها قله امافراده ايوب انصار و كوه زرنيخ – سياه منصور وشاه نشين و.... مي باشد

آبها ورودها : تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

بيجار منطقه اي است داراي سفره هاي غني آبهاي زير زميني كه با حفر چا ههاي عميق 130 متري مورد بهره برداري قرار مي گيرد و رودهاي آن قزل اوزن كه شعبه غربي سفيد رود را تشكيل مي دهد و رود        قم چقاي – رود تلوار – رود اوزون دره ديگر رود هاي اين شهر  مي باشد

جانوران : زندگي جانوري اين منطقه بدليل وضع طبيعي و پوشش گياهي آن به ويژه آب از تنوع خاصي برخوردار مي باشد قوچ و ميش كوهي – خوك – خرس قهوه اي – روباه – خرگوش – جوجه تيغي – مار – انواع ماهيها و پرندگان مانند – كبك – چيل – زرده كوه – بلدرچين – كبوتر و غيره

ويژگي هاي اقتصادي – واردات و صادرات : واردات شهر عبات است از انواع حبوبات – ميموه – سبزيجات  وسايل كشاورزي – مواد غذايي .... و صادرات آن عبارت است از انواع قالي – گليم – گليمچه – عسل – پشم  گندم و لبنيات وغيره ......

كشاورزي – اراضي قابل كشت بيجار : 63% كل اراضي بيجار قابل كشت مي باشد منطقه بيجار براي كشاورزي داراي استعداد خاصي مي باشد اما عوامل همچون 1- كمبود آب 2 – بالا بودن هزينه توليد در امر كشاورزي 3- كوچكي و پراكندگي زمين هاي زير كشت 4- استفاده نادرست از كودهاي شيمائي و گراني موجب شده كه استفاده درستي از زمينها نشود و در نتيجه بهره لازم از آن زمينها برده نمي شود مهمترين محصولات كشاورزي اين شهرستان عبارت اند از 1- گندم و جو – كه بيشتر ديمي مي باشد                       2  - حبوبات مانند نخود – لوبيا – عدس 3- دانه هاي روغني مانند آفتابگردان – گرچك 4 - محصولات صنعتي مانند چغندر قند و توتون 5- محصولات جاليزي وصيفي مانند خيار – خربزه – گوجه فرنگي 6- ميوه ها : آلبالو گيلاس  

  7- سبزيجات

دامداري : اين منطقه بعد از كشاورزي بيشتر به دامداري متكي مي باشد – كه در اين منطقه پرورش گاو گوسفند و بز رواج دارد كه بيشتر از روشهاي سنتي استفاده مي شود در صورتي كه از روش مدرنيزه استفاده شود استعداد فراواني براي دامداري وجود دارد 

صنايع : در اين منطقه صنعت پيشرفت چنداني ندارد زيرا تا كنون كارخانه يا شركت مهمي در سطح منطقه احداث نگرديده است . از اين رو فعاليت هاي صنعتي راكد مانده است ولي خوشبختانه در دو سه سال اخير كارخانه سيمان كردستان و شركت گج خوشمقام واقع در شمال شرقي اين شهرستان احداث و شروع به فعاليت نموده اند و تعدادي زيادي از كارگران ساده و فني و ديپلمه هاي منطقه را تحت پوشش خود قرار داده اند . واحدهاي صنعتي موجود اكثرا به صورت ابتديي اداره مي شوند و با تمام ظرفيت كار نمي كنند و هيچ وجه جوابگوي احتياجات مردم منطقه نيستنند . صنايع موجود در اين شهرستان عبارت اند از : 1- صنايع فلزي مانند : آهنگري – تراشكاري 2- صنايع ساختماني مانند : موزاييك سازي – سنك بري 3- صنايع دستي مانند  قالي بافي – جاجيم و گليم و گليمچه بافي

مهاجرت : روستانشينان كه جهت رفع نيازمنديهاي اساسي خود به شهر روي آورده و سكني گزيده اند . تاثير قابل ملاحظه اي در تغيير تركيب جمعيت شهري داشته اند . بديهي است كه اين جابجايي از نواحي روستايي به نواحي شهري ، مشكلاتي از قبيل عمران شهري ، برنامه ريزي ، توسعه شهري و مصرف آب و برق را موجب مي گردد اميد است كه در آينده اين مسايل حاد حل شود

زبان : با توجه به اينكه مردم اين ناحيه با لهجه هاي كردي ، تركي و فارسي تكلم مي كنند ولي بايد گفت گويش كردي مهمترين لهجه مردم اين ناحيه است گويش كردي مردم بيجار ، شاخه اي از گويش اردلاني است .

خط : فارسي

نژاد : كردهاي بيجار مردماني هستنند از نژاد آريايي از شاخه هاي اصلي هند و اروپايي كه در چندين هزار سال قبل از ميلاد مسيح به اراضي و اماكن كنوني اين منطقه آمده اند از نطر لغوي به معناي دامداري و گله داري است و به معني كَله كوه ( كساني كه در كوه زندگي مي كنند و به گله داري اشتغال دارند ) مي باشد حمید رضا ترکمندی

مذهب : 70% تشيع 30% درصد تسنن              دين مسلمان

اقليت هاي مذهبي : تا قبل از سال 1355 تعداد معدودي يهودي و مسيحي در اين شهرستان زندگي      مي كردند ولي اكنون زندگي هيچ اقليتي در اين ديار به چشم نمي خورد .

بنا ها و مكانهاي تاريخي و آثار باستاني : در اين منطقه شهرستان بيجار آثار باستاني  و تاريخي متعددي وجود دارد كه عبارت اند از : آثار باستاني موجود ، محدود به تپه ا ي است كه در بخش مركز ي شهر قرار گرفته است و بناي قلاي بانگ : قلعه بالا و داراي ارزش تاريخي است اين قلعه در اصل قلعه بانو بوده كه به مرور زمان به قلعه بالا معروف گرديده است آرامگاه مرحوم شيخ عبدالحسين گروسي كه در سال 1324 شمسي وفات يافته آرامگاهش در خيابان 15 خرداد واقع است . بازار قديمي شهر از دو بخش تشكيل شده است بخش اول تشكل از سقف هاي گنبدي كه در حدود 60 سال عمردارد و بخش دوم كه نسبتا جديد    مي باشد با فرم شيرواني مسقف گرديده است در داخل اين بازار يك باب تيمچه قديمي وجود دارد و تاريخ احداث آن كه بر سر در تيمچه نصب گرديده ، سال 1347 هجري قمري رانشان مي دهد . اين تيمچه به سبك و شكل زيبايي به صورت گنبد با آجر تزيين شده است و در گذشته با نام تيمچه حاجي شهباز مشهور بوده است . تپه غيبي سور ، قلعه قم چقاي يا دره پادشاهان ، اين قلعه بسيار ديدني است زيرا بوسيله تونلي با عمق 40 پله از دل كوه و از سنگ كنده شده به پايين قلعه راه پيدا مي كند .

تَپه دِيونه : تپه ديونه در روستاي قبا سرخ ، تپه نجف آباد ، قلعه كوه چنگيز قلعه ، بناي سنگي اوج گبند ، آثار سد خاكي قديمي در جعفر آباد ، قلاقوره يا قلعه گبرها و هفت آسياب شريف آباد اَله گُزكه از نظر معماري و قدمت تايخي بسيار ديدني مي باشد و نيروي تفكر و خلاقيت هر بيننده اي را به شگفتي وا مي دارد .

پل صلوات آباد : تاريخ احداث اين پل معلوم نيست اما تاريخ قدمت ان روي دو عدد سنگ كه به ديواره آن نصب شده است سال 1315 هجري شمسي را نشان مي دهد . اين پل داراي نه’دريچه اصلي وهفت دريچه فرعي آبرو مي باشد و نماي آن آجر و سنگ است .

زندگي اجتمايي خانواده :

خويشي و زناشويي : زنان و دختران عموما با حجاب و مودب و محترم هستنند . از مردان خودي و آشنا    رو نمي گيرنند و آزادانه صحبت مي كنند بيشتر كارهاي اجتماعي و دولتي را دوست دارند از جمله شغل مقدس معلمي و مي توان تخمين زد كه كه هفتاد درصد زنان و دختران اين شهرستان به شغل معلمي اشتغال دارند با مردان غريبه و غيره آشنا كمتر اتفاق مي افتد كه صحبت وگفتگو نمايند طلاق زن و شوهر كمتر صورت مي گيرد اصولا زنان اعم از كارمند و خانه دار حمايت از شوهر و راحتي و آسايش و آرامش در مسائل اجتماعي و اقتصادي را وظيفه خود مي دانند و دوش به دوش مردان كار و تلاش مي نمايند تا بتوانند زندگي رضايت بخشي داشته باشند در صورت مرگ يكي از همسران كمتر اتفاق مي افتد كه ديگري همسري اختيار كند .

پارك ها و گردشگاهها :

پارك ها : اين شهرستان داراي چهار پارك به نامهاي 15 خرداد ، سوم خرداد ، 22 بهمن ، شاهد و پارك محله ريگ سياه مي باشد و همچنين داراي يك واحد شهربازي است كه از سال 1371 مورد بهره برداري قرار گرفته است .

گردشگاهها :   

گردشگاهها ي شهر عبارت اند از : بلوار آريا مهر ، كه بنام بلوار امام تغيير نام داده ، بلوار انقلاب ، بلوار شهيد رحماني ، بلوار طالقاني ، باغ صفا ، شهر بازي ، پاركها ، چمن پايين ، دوروزنه ، اين مكان داراي چشمه اي سرد و تعدادي درخت بيد و يونچه زار مي باشد كه در فاصله 2 كيلومتري جنوب شهر واقع است .

زيارتگاهها :

زيارتگاههاي اين نواحي عبارتند از : مقبره حمزه عرب ، صاحبه ، پير صالح ، پنجه علي ، مقبره سيد محمد   ني ني و مقبره فاضل گروسي از زيارتگاههاي بيجار به شمار مي آيد .

خصوصيات اخلاقي و چهره :

مردمان اين ناحيه بيشترشان داراي چشم ابروي مشكي و قد متوسط مي باشند مردمي با ايمان ، ديندار  و خداپرست هستنند و از ارادتمندان خاندان عترت و طهارت اند . گسترده ترين و پرشورترين اجتماعات مردم در مراسم مذهبي به چشم مي خورد در قبال دوستي با وفا و خوش نيت و درستكار هستنند در دوستي از جمله : اگر رفيق شفيقي درست پيمان باشد تبعيت مي كنند همچنين مردمي تيز هوش ، با استعداد پركار وسخت كوش و خون گرم و مهمان نوازند سرلوحه سخت كوشي آنها : برو كار ميكن مگو چيست كار كه سرمايه جاوداني است كار مي باشد و شعار مهمان نوازي آنها جمله ( مهمان عزيز خداست ) مي باشد در اين ديار گدا بندرت يافت مي شود به دليل اينكه اولا عزت نفس بر مردم حاكم است ثانيا گدايي را مايه ننگ و عار و سرشكستگي در جامعه مي دانند .تلخيص : حميد رضا ترکمندي    1383

مطلب زير از يک منبع به نقل از يک جهانگرد خارجي علاقمند به فرش ايران که در بيش از حدود 7 دهه پيش از بيجار گذشته ، ذکر شده است .(تلخیص حمید رضا ترکمندی 1382)

شهر بيجار

شهر بيجار شهر كوچكي است با 7000 نفر جمعيت كه در دره زيبا و سرسبزي در 120 ميلي شمال غربي همدان واقع شده است . در پشت موستان ها و باغ هاي ميوه كه آن را احاطه كرده است يك رديف تپه هاي سرخ رنگ ديده مي شود كه صخره هاي نوك تيزي به اشكال عجيب از جلگه آن بيرون آمده است :

جاده سمت همدان نا هموار و در فصل تابستان خاك آلود است , ولي ( به عكس جاده ـ سنندج ) در سراسر سال مي توان آن را به وسيله اتومبيل طي كرد . در 60 ميلي همدان مسافر بهدهكده اي نيمه باير مي رسد كه زمين آن را كاريز هاي عميق و بستر خشك رودخانه ها قطع كرده است . مقابل وي در افق قله مرتفع عظيمي ديده مي شود كه به قدري موزون و بهاصطلاح تراز است كه گويي آن رابا خط كش رسم كرده اند . مسافر در پايان يك روز سفر خسته كننده و خاك آلود به قله اين كوه مي رسد . حال وقتي كه به عقب بنگرد ( اگر بتواند ) در پنجاه ميلي خود جلگه اي غبار آلود و شيري رنگ مشاهده خواهد كرد .

در قرن پانزدهم , بيجار روستايي بيش نبود و گفته مي شود كه به شاه اسماعيل نخستين پادشاه دودمان صفويه تعلق داشت . در حدود يك قرن قبل ساكنان آن تا اندازه اي متمكن شدند كه توانستند مالك زمين و خانه هاي خود شوند . اين تمكن در ايران علامت آزادي به شمار مي رود . بيجار به يك شهر تبديل يافت , ولي موقع جغرافيايي آن طوري نبود كه به صورت مركز بازرگاني در آيد . بلكه تنها بازاري شد براي فروش فراورده هاي كشاورزي و اهميت چنداني پيدا نكرد .تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

در بين كليه شهر هاي مغرب ايران كه در طي جنگ جهاني اول به اشغال قواي بيگانه در آمد به بيجار بيش از همه لطمه وارد آمد . ابتدا نيروي روسيه اين شهر را اشغال كرد . اينها تا مي توانستند غلات و حبوبات آنها را تصاحب كردند , ولي از اين گذشته رفتارشان با ساكنين اين شهر دوستانه بود . مردم كه هرگز نمي پنداشتند كه نيروي روسيه بيجار را ترك خواهد كرد  كوشيدند خود را هر چه بيشتر با وضع جديد وفق دهند , ولي روس ها در آنجا نماندند و در مقابل فشار نيروي تركيه عقب نشيني كردند و ترك ها شهر راگرفتند و مردم نگوت بخت را به اتهام همكاري با روس ها مجازات كردند . ترك ها اندك مواد غذايي و غلاتي را كه براي مردم باقي مانده بود از دستشان در آوردند و از تير سقف خانه ها براي تهيه آتش استفاده كردند . وحشت سراسر بيجار را فرا گرفت .

خشكسالي 1918 اين مصيبت را تكميل كرد . مدت چندين ماه روزي 200 نفر دراين ناحيه به هلاكت مي رسيدند . وضع بيجار بعد از جنگ بسيار اسفناك بود : شهري بود غارت شده كه ده يك جمعيت خود رااز دست داده بود . از آن زمان به بعد هيچ گاه آن طور كه بايد پيشرفت نكرد و آباداني پيشين خود را باز نيافت . قبل از سال 1914 شهر آبادي بود با 20000 نفر جمعيت , در حالي كه امروز تقريباً روستاي بزرگي به شمار  مي رود .

بافته هاي كردستان : سنه, بيجار و قاليچه هاي عشاير

قالي بيجار

ناحيه قالي بافي بيجار مشتمل است بر شهر بيجار و 40 روستايي كه در شعاع 30 ميلي آن قرار گرفته است .

در نخستين سال هاي بين دو جنگ جهاني بهندرت قالي در اين ناحيه بافته مي شد . سپس در اواسط قرن بيستم اين صنعت به تدريج احياء شد تادر سال 1938 كه در حدود 1000 دستگاه بافندگي دراين ناحيه مشغول كار بود و فراورده سالانه آن به هزار تخته مي رسيد .

سپس جنگ جهاني دوم آغاز شد . سانحه جنگ در اغلب مراكز قاليبافي اثر زيانبخش نداشت زيرا تقاضا براي فراورده در پايتخت رو به افزايش بود . متاسفانه بيجار از اين تقاضا سودي نبرد چه قالي هاي سنگين و زمخت و درشت بافت آن مورد پسند تازه به دوران رسيده هاي پايتخت واقع نمي شد . بار ديگر ميزان قالي بافي در بيجار به مقدار زيادي تنزل يافت .

در سال 1948 هنگامي كه از همدان به بيجار رفتم انتظار داشتم ( با وجود مصابئي كه بر اين شهر وارد آمده بود ) علائمي از آغاز فعاليت مجدد در اين زمينه مشاهده نمايم . مثلاً در بيجار و روستا هاي اطراف آن دستگاه هاي بافندگي كه به كار اشتغال دارند نظر مرا جلب كند ولي مايوس شدم , چه درتمام شهر فقط يك تخته قالي بر دار ديدم . وضع روستا ها نيز بهتر از شهر نبود . كل ميزان فراورده اين ناحيه نيز به زحمت به 20 تخته در ماه مي رسيد .

با همان مسئله اي كه در شهر سنندج برخورد كرده بودم در شهر بيجار نيز برخورد كردم و آن اين بود كه چرا قاليبافان شرق كردستان سنت ديرين خود, يعني بافتن قاليچه هاي كوچك عشايري را , رها كرده و در شهر بيجار و روستا هاي اطراف آن به تهيه قاليهايي مشغول شده اند كه از لحاظ بافت منحصر به فرد است .

از بين پاسخ هاي گوناگون و جالبي كه در مقابل تحقيقات و بازجوئي هاي خود شنيدم اين فرضيه مناسبتر از همه بود و به نظر مي آمد كه پاسخ صحيح همين باشد :

در قرن گذشته روسا و خوانين مشرق كردستان كرد نبودند بلكه ترك بودند , به طوري كه عده اي از آنها تا امروز نيز ترك هستند . اغلب قبايل ترك به عكس اكثر قبايل ايراني قالي هاي خود را مثل قاليهاي بيجار دو پوده مي بافند . در بين اين قبايل ترك ناحيه هريس و تبريز , قشقائيها فارس و بعضي از ايالات افشار را در كرمان مي توان نام برد . احتمال بسيار دارد كه خوانين ترك شرق كردستان ( شايد عده اي از افراد خاندان افشار كه هنوز در شمال بيجار مالك چندين روستا هستند و از لحاظ تاريخي با افشار هاي كرمان مربوطند , به صفحه 242 مراجعه شود ). براي قصور خود به قاليهاي بزرگ و محكم نياز داشتند , حال چگونه مي توانستند چنين فرش هايي تهيه كنند ؟

بديهي است : دستور دادند آنها را به همان شيوه عشايري و با با همان گره تركي و دو پوده پشمي تهيه كنند . يعني به همان شيوه اي كه قالي يوشاك تا به امروز بافته مي شود . در واقع قالي بيجار مي تواند يكي از خويشاوندان دور قالي يوشاك تركيه باشد . چنانچه اين فرضيه درست باشد بقيه نيز درست خواهد بود , بهاين معني ككه چون پشم ( به عكي نخ ) ماده اي است كه حالت ارتجاعي دارد براي به دست آوردن فرشي كه مثلاً در هر اينچ 12×12 گره داشته باشد پود هاي پشمي را بايد با شدت كوبيد كه در تنيجه قالي هاي خشن و فشرده به دست مي آيد , يعني همان ويژگي هايي كه در قالي بيجار ديده مي شود .تلخيص : حميد رضا ترکمندي www.zibaweb.com

شانه زدن پود هاي پشمي كار دشواري بود, بدين جهت قالي بافان بيجار علاوه بر شانه سنگين كه از آهن و چوب ساخته شده بود ناگزير ابزار مخصوص ديگري براي اين منظور تهيه كردند و آن شئي شبيه يك پنجه آهني است كه 12 اينچ طول دارد . قاليبافان اين پنجه را در فواصل نزديك محكم روي پود ها مي زنند تا در هر اينچ تعداد كافي از رديف هاي گره به دست آيد كه البته كاري خسته كننده ولي در عين حال ضروري است .

قاليبافي در ناحيه بيجار يك حرفه روستايي است . هيچ نوع كارگاه سازمان يافته قاليبافي در شهر و يا روستا هاي آن يافت نمي شود . دستگاه هاي بافندگي قديمي و بدوي است . اغلب تير هاي اين دستگاه ها خميده و ناصاف است . علت كجي قالي هاي بيجار تا حدي همين است . ولي تنها دليل عدم توازن و تقارن در قالي هاي بيجار اين نيست , بلكه به كاربردن پشم براي تار قالي علت عمده به شمار مي رود . چون پشم حالت فنري دارد و كشيدن آن بر دار به طور يكنواخت دشوار است , و چنانچه كشش تارها يكنواخت نباشد قالي كج از آب در مي آيد .حمید رضا ترکمندی

بنابر مطالبي كه ذكر شد هنگامي كه شنيدم قاليبافان بيجار براي تار به جاي پشم از نخ استفاده مي كنند خوشوقت شدم . چه براي اين منظور نخ خيلي بهتر از پشم است و ضمناً هيچ گونه تغييري در ظاهر ويا در طرز به كار بردن آن نمي دهد . از نخ براي پود تازك نيز استفاده مي كنند و اين نيز نوعي پيشرفت محسوب مي شود . زيرا براي پود ضخيم هنوز پشم به كار مي برند, يعني همان گونه كه بايد باشد , و اگر در اين مورد نيز از نخ استفاده كنند ماهيت و چگونگي قالي بيجار به كلي تغيير خواهد كرد .

در ساختمان و بافت قالي تحولات ديگري نيز پديد آمده است . بيست و پنج سال قبل كه براي نخستيم بار از بيجار ديدن كردم ضخامت پود پشمي كه به كار مي بردند به اندازه يك مداد سربي بود قاليبافان نيرومند باچنگال هاي 12 اينچي و شانه هاي سنگين با شدت بر روي آن مي كوبيدند و در نتيجه قالي به قدري فشرده و محكم مي گرديد كه آگر آن را تا مي كردند بدون شك پود ها ترك بر ميداشت . بنابراين اكنون كه پود هاي نازك تري به كار مي برند در اين زمينه نوعي پيشرفت محسوب مي شود . قالي قديم بيجار بيش از اندازه فشرده بود .

تعداد طرح هايي كه در قالي بيجار به كار مي رفت هميشه معدود بود و معمولاً از طرح هاي گردان استفاده مي كردند . طراحا حرفهاي , كه در شهر هايي مثل تبريز و كاشان و مخصوصاً كرمان افراد محترم به شمار مي روند . در بيجار وجود ندارند هر چند گاه يكبار , يكي از مردم محل بهخاطر كسب شهرت طرح جديدي تهيهمي كرد , ولي بدون استثناء اين طرح ها هميشه نامرغوب بود .

سابقاً طرح ها با روستاهاي خاصي بستگي و ارتباط داشت و هنگامي كهمثلاً طرحي در يك روستا متدال مي شد مردم آن فقط از همان يك طرح استفاده مي كردند . براي آشنا ساختن روستائيان با طرح جديد ابتدا قسمتي را كه بايد تكرار شود بر روي تكه اي قالي به اندازه يك پادري كه به آن (( واگيره )) مي گفتند مي بافتند و آن را در اختيار قاليبافان مي گذاشتند تا از آن به عنوان الگو استفاده كند. با ايت روش بازرگانان مي توانستند طرح هاي بهتر را در اندك مدتي رواج دهند . استفاده از روش جديدتر , يعني نماياندن طرح بر روي كاغذ شطرنجي توزيع آن را ساده تر و آسانتر كرده است . با اين همه , قالي هاي معدود و انگشت شماري كه در حال حاضر در بيجار تهيه مي شود فاقد طرح ها و نقشه هاي متنوع و مرغوب هستند .

       گردآوری شده توسط : حميد رضا ترکمندي    1383